Tumbaricacastrum sa crkvom
Istorijat
Arheološko nalazište Tumbarice bilo je naseljeno još u neolitu, oko 4500 godina prije nove ere. Nađeni keramički materijal, kameni žrvnjevi i jedan teg za mrežu, pripadaju vinčanskoj kulturnoj grupi, a na osnovu pronađenog srebrnog novca kolonije Dirahuijona pretpostavlja se da na Tumbaricama postoji sloj koji pripada poznom gvozdenom dobu, ili ilirsko-grčkom periodu.
Detalji o kulturnom dobru
Ovaj lokalitet čini stjenovito i gotovo nepristupačno uzvišenje koje se nalazi podno brda Zaruđa.Spoljašnji bedemi su naknadno sagrađeni, a spojeni su sa okruglom kulom koja se nalazi na zapadnoj strani, potom idu ka istoku sve do strmih litica kanjona Kaludarskerijeke. Ovaj zid se u blagom, izbačenom, luku pruža u dužini od oko 60 metara, a širok je 1,60. metara. Na središnjem dijelu bedema zidovi su prekinuti i mimoilaze se formirajući na taj način skriveni i zaštićeni ulaz u grad. Na ovaj način formiran je prolaz između dva zida, dug 3,50 metara a širok 2,10. metara. Na najvisočijem platou grada (850mnm), između zapadne kule i uskog prolaza u unutrašnjem bedemu, nalaze se ostaci jednog sakralnog objekta. Radi se o jednobrodnoj građevini dužine 12,60 i širine 6,80. metara. Zidovi su široki 0,65 metara a rađeni su od grubo obrađenih kamenih blokova slaganih u pravilne redove spojene krečnim malterom sa krupnijim rječnim agregatom. Dosta široka i duboka apsida se nalazi na istočnoj strani a u objekat se ulazilo na vrata širine 1,10metara koja se nalaze na zapadnoj strani.
Istraživači su na prostoru Tumbarice spojili kulu visoku 3metra i bedeme ispod kojih je tokom radova pronađeno preko 300 vrijednih predmeta (bronzane kopče, srebrne i zlatne garniture, strijele, sloj crne zapečene zemlje). Osim turističkog značaja, Tumbarica ima I istorijski značaj, jer svedoči o nekadašnjem životu na prostoru Berana.