Municipium S
Istorijat
Na osnovu natpisa na kamenim spomenicima moguće je zaključiti da su se u Municipiumu S u periodu II do IV vijeka nove ere, mahom sahranjivali domorodci i doseljenici iz priobalnih gradova rimske provincije Dalmacije. Pretpostavka je da je grad napušten u V vijeku, kada i prestaje život grada, rekonstruisana je na osnovu pronađenih pokretnih nalaza: luksuzne keramike, stakla i metala. Pronađeni ostaci rimskog novca koji su izrađivani u različitim kovanicama, svedoče da jeMunicipijum S bio kosmopolitski grad.
Detalji o kulturnom dobru
U selu Komini, koje je udaljeno od Pljevalja 2 km, nalazi se arheološki lokalitet, Municipium S, koji zahvata prostor iznad rječiceVezičnice i rijekeĆehotine. Ostaci naselja - Municipia S u Kominama, prostiru se na uzvišenom platou, zvanom Međe. Na ovom prostoru raspoznaju se ostaci šuta od rimskih objekata, koji su obrasli visokim rastinjem. Između zaraslog grmlja su manje livade, kojima su se pružale ulice, koje su povezivale rimske objekte.Arheološka istraživanja su potvrdila postojanje antičkog naselja pored većim dijelom tada istražene nekropole u Kominima. Konstatovana je jedna građevina čiji je centralni dio ostao neispitan, ali su u profilu bili vidljivi stupci od hipokausta. Na mjestu ulaza u grad, na sjeveru grobne aleje II, konstatovani su tragovi kamena, vezanog malterom, pretpostavlja se od gradske kapije.
Na lokalitu se danas nalaze brojni ostaci rimskih gradjevina i kamene plastike. Na lokalitetu se mogu viđeti ostaci više objekata kao i dobro očuvane dvije grobnice od kojih, jedna pripada Aureliji Maksimini, a druga PakonijiMontani. Ove grobnice predstavljaju tip nadzemnih grobnica (araemacariacincta) i datiraju iz druge polovine III vijeka nove ere. Istraživanja su vršena na dva sektora označena kao nekropola I i II. Nekropola I obuhvata prostor na platou Belog brda, a nekropola II obuhvata prostor izmedju Belog brda i rjeciceVezičnice. Izuzetno arheološko otkriće na nekropoli II predstavlja grob sa olovnim sarkofagom, u kome je pored inhumiranog pokojnika i većeg broja staklenih posuda, nađena i jednistvena staklena čaša sa natpisom - dijatreta. Među nadgrobnim spomenicima na nekropoli II mogu se izdvojiti tri osnovna oblika, a to su cipusi, stele i kocke, ali i u manjem broju zastupljene votivne are. Pored ovih nadgrobnih spomenika prisutni su i primjerci pune plastike, kao sto su figure lavova. Kameni spomenici većinom imaju natpis, na bočnim stranama su ukrašavani ljudskim figurama, predstavama genija, Atisa. Po svom stilu i motivu predstavljaju značajan fond ilirsko-rimske umjetnosti, jedinstven na teritoriji današnje Crne Gore ali i šire.