Manastir Svete Trojice
Istorijat
Nema pouzdanih podataka o vremenu izgradnje ovog manastira, ali je sigurno da je postojao u XVI vijeku, o čemu svjedoči priličan broj arhivskih podataka, natpisa, kao i zapisa po knjigama. Manastir je obnovljen tokom tridesetih godina XVI vijeka, oko 1537. godine, zalaganjem jedne imućne porodice, čiji su se članovi zamonašili. Tom prilikom, kako je to bilo uobičajeno i zakonski ispravno, dobijena je dozvola da se na starim temeljima nanovo podigne crkva ili popravi obrušena. Tom prilikom ktitor je dao da se sagradi crkva — naos i oltarski prostor.
Detalji o kulturnom dobru
Današnji izgled manastira rezultat je mnogih intervencija koje su se desile tokom proteklih decenija. Nakon intervencija u XVI vijeku usljedilo je podizanje priprate, a 1876. godine izgrađena je spoljašnja priprata, uz staru. Tada su izvršene i mnoge intervencije ranije sagrađenih djelova. Kupola nad narteksom je visoko podignuta tako da dominira cijelim zdanjem, a zidovi naosa i unutrašnje priprate su nadzidani da bi hram iz XVI vijeka, prilično skromnih dimenzija, dobio monumentalni izgled. Tako nenaročito skladno povezivanje tri dijela crkve mnogo je promijenilo prvobitni spoljašnji izgled crkve Trojice Pljevaljske. Podignuta na uskoj ravnini između dva brežuljka koji je opkoljavaju, manastirska crkva Svete Trojice je većim dijelom ukopana u zemlju, a istočnim krajem gotovo dotiče okomitu stenu — uzvišenje odmah iza građevine. Kako se teren postepeno uzdiže od zapada ka istoku, to je pod u oltarskom prostoru niži za oko dva metra od nivoa zemljišta spolja.
Svoj konačni izgled manastir je dobio 1875/1876. godine. Manastirska biblioteka posjeduje više primjeraka vrijednih rukopisnih iluminiranih knjiga, od kojih su neke nastale u manastirskom skriptoriju, kao i rijetke primjerke štampanih knjiga, među kojima i Šestodnev Jovana Egzarha, Kozma Indikoplov, fragment Trudbenika iz štamparije Crnojevića, nastavak Vrhbrezničkog Hronografa, više Psaltira i dr. Tu se čuvaju i vrijedne knjige na pergamentu i papiru iz XIII i XIV vijeka. U riznici Manastira, pored više dragocjenih predmeta od srebra, zlata i drveta vezanih za bogosluženje, čuva se vrijedna zbirka ikona, srebrom okovan štap Svetog Save, jedan od najljepših primjeraka srednjovjekovnog veza – Epitrahilj Teotima iz XV vijeka, zatim predmeti umjetničkog zanatstva: svjećnjaci, putiri, kadionice, minijaturni izrezbareni krstovi.