Manastir Sopoćani
Istorijat
Ktitor manastira Sopoćani je Stefan Uroš Nemanjić I, čije se mošti i nalaze u njemu. Nije poznata godina izgradnje samog manastira, ali se pretpostavlja da je to bilo u drugoj polovini Uroševe vladavine. Ime je dobio po slovenskojreči “sopot”, što znači “izvor”. Freske manastira Sopoćani predstavljaju pravo remek-djelo i poznate su u cijelom svijetu, a među njima je najznačajnija Uspenje Presvete Bogorodice. Iako nema puno podataka o manastiru Sopoćani prije turske vladavine, poznato je da je manastir bio bogat i da je imao veliki broj monaha.
Sopoćani su nastavili da postoje i nakon dolaska turske vojske na ove prostore. Neposredno pred Prvu veliku seobu Srba, Turci su razorili manastir. Manastir je tada već bio napušten i takav će ostati sve do kraja Prvog svjetskog rata. Kupola i svodovi bili su uništeni, ali freske i ikone – najveće bogatstvo Sopoćana, odoljele su lošim uslovima kojima su dva vijeka bile izložene. 1926. godine kreće se sa obnovom manastira. Od 1979. godine kulturno istorijski region Stari Ras i manastir Sopoćani upisani su u UNESCO spisak mjestasvjetske baštine. Manastir je jedno vrijeme bio ženski manastir, a danas u njemu boravi preko trideset monaha i iskušenika.
Detalji o kulturnom dobru
Arhitektura crkve sveteTrojice pripada klasičnim oblicima raške škole. Osnova crkve je jednobrodna građevina, sa polukružnom apsidom širine broda na istočnoj strani. Uz apsidu se nalaze bočne prostorije pravougaonog oblika. Na središnjem dijelu se uzdiže kružna kupola sa osam prozora. Crkva je izgrađena od tesane sige. Ovakav način gradnje je karakterističan za primorje. Crkvu, pored prozora na kubetu, osvetljavaju veliki dvojni prozori, po tri na severnoj i južnoj strani glavnog broda, i po jedan na zapadnoj fasadi i apsidi. Oni su izvedeni od bijelog mermera, u čistim romaničkim oblicima, bez ikakve plastične dekoracije. Ovi isti strogi oblici ponovljeni su i na mermernim portalima koji vode u crkvu i iz priprate u naos. Velika otvorena spoljna priprata sa trospratnim zvonikom napred je podignuta u vreme kralja Dušana. Priprata ima oblik pravougaonika čije svodove nosi dvanaest stubaca, šest pilastra i dva slobodna stuba, a svi su međusobno povezani lukovima. Priprata ima dvoslivni krov, koji je nešto niži od krova glavnog broda crkve.
U manastiru danas postoje tri ateljea: ikonopisački, krojački i duborezački. Manastir Sopoćani zbog svog duhovnog i istorijskog značaja i danas nosi istorijsku titulu Carske Lavre.