Manastir Đurđevi Stupovi
Istorijat
Đurđevi stupovi su jedan od najstarijih srpskih manastira, posvećen Svetom Đorđu. Nalazi se na brdu iznad Novog Pazara, u Starom Rasu. Manastir je podigao veliki župan Stefan Nemanja u prvim godinama poslije stupanja na presto. Ktitorski natpis Stefana Nemanje u Đurđevim Stupovima iz 1170/1171. godine je jedan od rijetkih spomenika toga doba koji je datiran, a predstavlja važno svjedočanstvo o počecima srpske pismenosti. Manastir je uvršten u Svetsku kulturnu baštinu i pod zaštitom je UNESKO-a.
Manastir postoji već preko 845 godina, a od toga je 300 godina u ruševinama, a 40 godina se obnavlja. Danas je manastir velikim dijelom obnovljen. U manastiru žive 4 monaha i 2 iskušenika
Detalji o kulturnom dobru
Manastir Đurđevi stupovi se uzdiže sa najvišeg brda iznad današnjeg Novog Pazara, koje je, kako navode istorijski izvori “u središtu srpske zemlje”. Stupovi su izgrađeni karakterističnim stilom koji predstavlja jedinstvenu sintezu dvije graditeljske koncepcije srednjeg vijeka, vizantijske arhitekture na Istoku i romanske arhitekture na Zapadu. Crkva Svetog Đorđa ima važno mesto u formiranju ove arhitekture, poznate pod nazivom Raška škola, kao građevina kojom započinje ova stvaralačka epoha u arhitekturi srednjovekovne Srbije. Đurđevi Stupovi su građevina sa nizom arhitektonskih i građevinskih inovacija u graditeljstvu tog vremena. Tu spadaju karakteristične kule – stupovi, bočni vestibili, elipsasta kupola, nepravilan oblik oltarskog prostora kao i specifično rješenje centralnog kupolnog prostora crkve. Manastirska crkva je jednobrodna građevina sa kupolom i karakterističnim kulama – stupovima, po kojima je i dobila ime. O značaju manastira svjedoči podatak da su u njemu počivale mošti kralja Dragutina, drugog ktitora. Freske manastira su najvećim dijelom oštećene, a nakon Drugog svjetskog rata jedan njihov dio je prenjet u Narodni muzej u Beogradu.
Ispred manastira je sagrađena manja građevina koja predstavlja muzej koji služi za zaštitu i izlaganje najznačajnijih fragmenata sa crkve i drugih građevina. Neki od njih složeni su u celinu i rekonstruisani. Tako je rekonstruisan i najznačajniji, zapadni portal sa crkve sa svim fragmentima pronađenim u toku radova, među kojima je i natpis o njenom građenju.