Brskovo
Istorijat
Srednjovjekovni grad Brskovo smešten je u severoistočnom delu Crne Gore, 6 km istočno od današnjeg Mojkovca. Brskovom se naziva čitav kompleks manjih lokaliteta između pritoka reka Tare, Rudnice i Bjelojevića rijeke. Brskovski rudnici su ostavili dosta tragova i u toponomastici. Na dominantnom mestu nalaze se ostaci utvrđenja Gradina iz kojeg je kontrolisana bliža i dalja okolina Brskova. Od 1254. godine u poveljama se spominje pod latinskim imenom „Brescoa“. Prema istorijskim
izvorima Sasi su prije 1254. godine bili naseljeni u Brskovu. Oni su osnovali opštinu, a bilo im je dopušteno da imaju i svoga kneza, sveštenike i svoju crkvu. Najveći procvat Brskovo je doživelo u period oko 1280. godine, kada je imalo svoje naselje sa trgom. U Brskovu je radila i kovnica novca pre 1277. godine, u kojoj je kovan prvi novac u tadašnjoj državi. U Brskovu je bila uspostavljena i carina. Početkom XIV veka značaj Brskova počinje da opada, da bi od 1350. godine potpuno opao. Osmanlije su ga zauzele 1399. godine, a Dubrovčani ga u jednom tekstu iz 1433. godine ubrajaju među napuštena mesta. Brskovo je bilo jedino privredno središte koje se, prema vrednosti proizvodnje i ostvarenih prihoda, moglo porediti sa gradovima u primorju.
Detalji o kulturnom dobru
Brskovsko utvrđenje nalazi se na brdu Gradina i njegovi bedemi prate konfiguraciju samoga terena. Zbog toga je utvrđenje veoma izdužene osnove i na istočnom i zapadnom kraju završeno velikim kružnim kulama. Pozicionirano na strateški dominantn om mestu obezbeđivalo je sigurnost karavanskog puta i rudarskih delatnosti u zaleđu. Severoistočno od Gradine, u mestu Doganjice, nalazilo se naselje sa trgom, carinarnicom i crkvom. Danas je cijelo područje Doganjica obraslo u gustu šumu, ali su jasno vid ljivi tragovi rudarskih aktivnosti XX veka. Istraživanja su, međutim, pokazala da se ne radi o crkvi, već o ostacima monumentalne građevine, dužine 22 m i širine 8,20 m - dvoran e . Od celokupne građevine delimično je istražena samo njena ulazna prostorija, dok je njen ostatak ostao prekriven debelim slojem jalovine. Prostorija unutrašnjih dimenzija 6,20x2,80 m, izgleda je naknadno prizidana uz građevinu. Njeni masivni zidovi, debljine 0,90 m (u istočnom delu čak 1,20 m), zidani su upotrebom pritesanog krečnj aka slaganog u nepravilnom slogu uz pomoć veoma čvrstog krečnog maltera. Cela fasada iz d eljena je lezenama od sige na dva dela, a potom omalterisana i u nekim delovima obojena crvenom bojom. Fragmenti fresaka su, nažalost, isuviše usitnjeni, kako bi se dob ila ukupna slika, ali raznovrstan kolorit i sloboda u motivima ukazuje na raskošno dekorisan prostor.
Najnovija iskopavanja i pokretni arheološki materijal potvrđuju da su rudnik i Brskovo sa trgom, bili aktivni sve do sedamdesetih godina XIV vijeka. Ar heološka istraživanja lokaliteta Doganjice, odnosno mesta gdje se nalazio trg i naselje Brskovo obuhvatila su radove na iskopavanju prostorije dimenzija 6,20x2,80 m, otkrivene 2017. godine. Uklanjanjem sloja u prostoriji otkrivena je nekropola koja se sast ojala od 14 grobova.